Deze benaming is geen versleten cliché! Praag is voor de rechtgeaarde toerist de stad der steden. Het heeft een rijke geschiedenis en het bezit een zeldzame architectonische schoonheid, waarin alle stijlen terug te vinden zijn. Reeds in de Middeleeuwen was het één van de belangrijkste steden van Europa. Karel IV, koning van Bohemen uit het Luxemburgse Huis, werd Keizer van het Duitse Rijk. Deze koning stichtte de Karelsuniversiteit, nu éen van de oudste universiteiten van Europa. Praag was ook de sleutel die de Habsburgers, aanvankelijk een onbelangrijke familie, toegang verschafte tot het wereldtoneel. Pas toen zij door huwelijk en dynastieke politiek keurvorst werden van Bohemen konden ze meedingen naar de Duitse kroon, kon Karel V Duits Keizer worden en de familie later de K.u.K.-monarchie stichten. Ook in de godsdienstpolitiek was Praag een brandpunt. De hervormer Jan Hus werd er in 1415 op de brandstapel ter dood gebracht. De Hussietenopstand tegen de Habsburgers leidde in 1618 tot de Dertigjarige Oorlog. De strijd tegen de Oostenrijkse overheersers om de onafhankelijkheid en het opkomende nationalisme in de 19de eeuw klinken door in de architectuur, beeldende kunst en muziek. De moderne geschiedenis bracht een lange periode van respectievelijk Duitse en Russische overheersing (1938-1989), waarin de stad danig verwaarloosd werd. In het laatste decennium is er alles aan gedaan om de oude luister te herstellen. Het is een genot daarvan nu te genieten en zich rekenschap te geven van de rijke historische achtergrond.( Voor een meer gedetailleerd overzicht: zie Geschiedenis)
Korte historische en architectonische karakteristiek van Praag
De stad ontstond daar waar oude handelswegen gebruik maakten van een voorde of drempel in de Moldau
om de rivier over te komen. Drempel is in het Tsjechisch "práh", de
naam van de stad is dus duidelijk afgeleid van deze vestigingsfactor. In de
9de eeuw bestond Praag uit een veertigtal versterkte hofsteden en burchten op
het Hradtsjany en Vysjehrad, hoog gelegen en dus veilige plaatsen. In 1232
ontstond door het samengaan van een aantal dorpen de Staré Mjesto (Oude
Stad), ruim honderd jaar later krijgt de Oude Stad het recht een raadhuis te
bouwen. Dit deel ontstond op de vlakke oever van de meander die de Moldau
hier vormt; een uitstekende plaats voor een handelsstad. In 1257 ontstaat aan
de andere oever van de Moldau de meer aristocratische Malá Strana (de Kleine
Zijde). In het midden van de 14de eeuw laat Karel IV de Nové Mjesto (Nieuwe
Stad) aanleggen om zijn hoofdstad meer allure te geven. De Nieuwe Stad had
als kern de drie markten: de Hooimarkt, de veemarkt op het Karelsplein en
paardenmarkt op het Wenceslasplein. Praag werd door de bouw van de Nieuwe
Stad de grootste stedelijke nederzetting van Europa. De genoemde
nederzettingen hadden allen een eigen stadsregering, pas in 1784 komen ze
onder één bestuur. De Burcht had altijd een aparte plaats in het geheel; hij
was de plaats waar het hoogste gezag zijn zetel had.
De Oude Stad werd gekenmerkt
door burgerlijke patriciërshuizen, kerken en overheidsgebouwen vnl. gotisch
van stijl met barok- en rococo-uitbreidingen en -verfraaiingen. Rond
1900 werd er ook veel in Jugendstil gebouwd, evenals in Josefov en in de
aangrenzende delen van de Nieuwe Stad (rond het Wenceslasplein).
Malá Strana, waarvan de
oudste bebouwing in 1541 volledig door brand werd verwoest, en Hradtsjany
worden met hun vele paleizen en regeringsgebouwen, maar ook kerken, veel meer
gekenmerkt door renaissance, barok en rococo. In Hradtsjany bevindt zich de
gotische St Vituskathedraal (l4de eeuw begonnen). Ook de meeste Romaanse
werken zijn hier te vinden.
De rijkdom aan cultuurgoed
in het algemeen en de architectonisch schoonheid in het bijzonder in de stad
was zo groot dat Praag de bijnaam Zlatá Praha (het Gouden Praag) kreeg.
De Winkler Prins Encyclopaedie 7de druk, deel 15, p.647, vermeldt over de Praagse bouwkunst het volgende (de tekst is destijds door mij geschreven):
Bouwkunst. Uit de vroegste periode stammen de romaanse bouwwerken St.-Georgebasiliek (973-1145) in Hradtsjany, de ronde Martinskapel (eind 11de eeuw) in Vysjehrad en de ronde H. Kruiskapel (ca 1100) in de Oude Stad; de St.-Mariakerk (barok) van het Premonstratenzer Strahovklooster in Hradtsjany en de neogotische Petrus-en-Pauluskerk in Vysjehrad gaan op romaanse bouwwerken terug. Van de burcht op Hradtsjany die voor het laatst in de l8de eeuw werd vergroot zijn de oudste delen l4de-eeuws. De Oude Stad is echter vnl. gotisch van stijl met barok- en rococo-uitbreidingen en verfraaiingen. Hiervan getuigen o.a. de Týnkerk (1380 onder Peter Parler begonnen, eind 15de eeuw voltooid: met de graftombe van de Deense astronoom Tycho Brahe), het l4de-eeuwse 'oude' stadhuis met fraaie erker en reusachtig astronomisch uurwerk (in 1410 aangebracht). en de beide torens van de Karelsbrug (onder Karel IV in de 14de eeuw gebouwd) van Jiri Podebrady (linkeroever) en Peter Parler rechteroever); naar het voorbeeld van Parlers toren werd de Kruittoren (1475) in Staré Mjesto gebouwd. In Josefov zijn de Staronová Synagoga en het joodse raadhuis (met een klok die naar joodse stijl 'teruglopende' wijzers heeft) de belangrijkste monumenten. In Hradtsjany bevindt zich het onbetwiste meesterwerk van de gotiek in Praag: de enorme St Vituskathedraal, begonnen in de l4de eeuw door Matthias van Atrecht en Peter Parler; deze laatste beeldhouwde voor het interieur enkele grafmonumenten en de beroemde zgn. Parler-bustes. De St.-Jacobskerk (barok) en de Betlehemkapel (reconstructie uit 1950-1954) in de Oude Stad gaan terug op gotische bouwwerken, zo ook het Emmaüsklooster in de Nieuwe Stad (na 1945 herbouwd). Malá Strana en Hradtsjany worden met hun vele paleizen en regeringsgebouwen, maar ook kerken, veel meer gekenmerkt door renaissance, barok en rococo. Vlak bij de huidige presidentiële residentie op de heuvel van Hradtsjany vindt men het vroegste renaissancebouwwerk, het Iustslot van koningin Anna (Belvédère), door de Italiaan Paolo della Stella in 1535-1541 begonnen en in 1557-1563 voltooid door Bonifaz Wohlmut. Eveneens vroegrenaissancistisch is het Lobkovic-Schwarzenbergpaleis (met sgrafitogevel) op het plein voor de burcht (1543-1563 Augustin Vlach). De barok, die zich hier in de I8de eeuw ontwikkelde tot een specifiek Praagse barokstijl, wordt vertegenwoordigd door het Waldsteinpaleis (1624-1630, van Spezza, Sebregondi en Pieronni), de St.-Jozefskerk (1686-1692, Abraham Parigi), de Loretakerk (1720-1722 K.I. Dientzenhofer), de machtige St-Nicolaaskerk (in 1704-1711 begonnen door Christus. Dientzenhofer) in Malá Strana en door het aartsbisschoppelijk paleis (16de-18de eeuw, Jan Josef Wirth) en het Cerninpaleis (1669-1697, Francesco Caratti) op de Hrad anyheuvel. In Malá Strana staat ook de vroege-barokkerk St.-Maria de Victoria, met interieur naar de S. Gesu te Rome. De Praagse barok manifesteerde zich ook elders; het Carolinum (aula van de Karelsuniversiteit, van oudere datum, maar gebarokkiseerd door Kacka) het Clementinum (eveneens gebarokkiseerd; thans o a bibliotheken en het planetarium herbergend), de Kruisherenkerk (of St.Franciscuskerk, 1680-1689, van de Fransman Jean B. Mathey) en het Kinskýpaleis (midden 18de eeuw) in de Oude Stad, de Cyril-en-Metodiuskerk (1730-l736) in Nové Mjesto en de Johan Nepomukkerk (1720-1728) in Vysjehrad. Veel historische bouwwerken zijn na in de Tweede Wereldoorlog opgelopen schade gerestaureerd of herbouwd.
Een goede manier om inzicht te krijgen in de geleding van de stad is een oriënterende wandeling langs de Koninklijke Route die leidt van de Kruittoren in de Oude Stad tot de Matthiaspoort van de burcht door een stedelijke omgeving. Daarna kan men afdalen naar de stad via het Strahovklooster en het Petrinpark, een uitgestrekt parklandschap met veel uitzicht op de omgeving. Eventueel kan gebruik gemaakt worden van het tandradbaantje.
Ochtend: De Joodse wijk
Josefov met de begraafplaats, de synagogen, maar ook de huizen in Jugendstil
en Kubistische stijl etc. Bezoek aan de verschillende synagoges geeft een goed inzicht in de Joodse geschiedenis van Praag.
Middag: winkelen of wandelen rond het Wenzelsplein, het bekende centrum in de Nové Mjesto (Nieuwe Stad) waarvan de aanleg begonnen is onder Karel IV.
Ochtend: Bezichtiging Staré Mjesto (oude stad) met o.a het Oudestadsplein (Oude Raadhuis, Jan-Husmonument, Tynkerk), de omringende historische straten met het oudste universiteitsgebouw Carolinum, het Kinskýpaleis, Mozarts Tyltheater etc. Middag: bezoek aan Obecní Dúm (Representatiehuis) het mooiste Jugendstilgebouw van Praag, waarin o.a. de Smetanazaal en restaurants en café's. Door dit programma krijgt men een goede indruk van de burgerlijke cultuur vanaf de Middeleeuwen, de reformatie van Jan Hus en de Contrareformatie, alsmede van het opnieuw opkomend nationalisme van de 19e eeuw.
Ochtend: Een bezoek aan het St. Jorisklooster, afdeling Tsjechische kunst van 14e tot 18e eeuw, is een zeer goede inleiding op het ochtendprogramma. Een bezoek aan het het Loretoheiligdom biedt gelegenheid tot verwerving van kennis betreffende de Contrareformatie.
Middag: Hradtsjany. De Vitus-kathedraal, het Koningspaleis, het Goudstraatje, de Romaanse Sint-Jorisbasiliek bieden een schat aan ideeën en vormen van de Gotiek en Romaanse architectuur. Er zijn vele getuigenissen van de geschiedenis van de Luxemburgers en Habsburgers te zien. (Eigenlijk is het logischer de dag andersom in te delen. Door de voorgestelde volgorde heeft men echter minder last van de grote toestroom van toeristen)
Ochtend Malá Strana
(Kleine Zijde). Bezoek aan de diverse Barokkerken en de tuin van het
Wallensteinpaleis.
Middag: Bezoek aan het
Sternbergpaleis nabij het Hradtsjany (afdeling Europese kunst van 1400 tot
1800 van de Nationale Galerie).
Ochtend: Bezoek aan Slot Troja, zomerpaleis van de familie Sternberg, enkele jaren geleden gerestaureerd. Het slot is gebouwd in de Italiaanse villa-architectuur en is omgeven door een fraai park in de formele Franse stijl. Het herbergt naast de verzameling Tsjechische kunst van de 19-de eeuw wisselende tentoonstellingen.
N.B. De Tsjechische namen in bovenstaande tekst, evenals die in de historische tabel, zijn fonetisch gespeld. Het is aan te bevelen om voor de duur van het verblijf een abonnement op het openbaar vervoer te kopen. Abonnementen zijn verkrijgbaar in de metrostations Museum en Mustek, respectievelijk bovenaan en onderaan het Wenzelsplein. Aan het gebruik van de metro kleeft echter één bezwaar: de enorme activiteit van het zakkerollersgilde.
Wilt U meer weten over deze reis, e-mail dan naar J. de Vries
| http://praag.pagina.nl | Verwijst naar vele sites |
| http://reisboekwinkel.nl | Voor een reisgids |
