>Na het uiteenvallen van het Kievse rijk Rus in de 11de eeuw ontstonden in het zuidelijke deel van de Russische loofwoudgordel een aantal rijkjes die met elkaar om de hegemonie streden. Met elkaar worden ze meestal aangeduid als 'De Gouden Ring'. Vladimir, Soezdal, Rostov-Velikij waren aanvankelijk de voornaamsten. Later werden zij overvleugeld door de laatbloeier Moskou. Diep weggedoken in de bossen bleven de kremlins van deze steden, mét hun kerken met kunstschatten, ook in de periode van de Mongoolse invallen (13deeeuw) goeddeels bewaard. Daardoor is het gebied één groot museum van de Russische orthodoxie en architectuur.
De reis kan gemaakt worden met een lijndienst van de bekende maatschappijen. Als met de KLM gevlogen wordt, is er op deze eerste dag nog tijd voorb.v. de beroemde Metro en het Rode Plein. De rit per ondergrondse langs de diverse stations, de ¨ondergrondse volkspaleizen¨ die het pronkjuweel van de vooruitgang in de jaren dertig onder Stalin waren, is interessant door de uitingen van propagandistische kunst zoals die in de jaren dertig voorgeschreven was. Een avondwandeling over het immense Rode Plein, gelegen tussen het Kremlin en de oude handelsstad Kitaj Gorod, zou een mooi besluit van de dag kunnen zijn. De kerk van de Gelukzalige Basilius (officieel: de Tussenkomstkerk, gebouwd in 1555-61 door Barma en Postnik Jakovlev, als monument voor de verovering van Kazan in 1552) is natuurlijk het hoogtepunt, maar het plein is in vele andere opzichten ook interessant door de bouwwerken in verschillende stijl, zoals het warenhuis GOEM, het Historisch Museum en de recent herbouwde Kazankathedraal.
Tijdens een verblijf van één dag in Moskou is het mogelijk twee hoogtepunten te bezoeken: het Kremlin en de Tretjakov Galerij. Het Kremlin is de driehoekige stadswijk, gelegen tussen Rode Plein, de Moskwa en het overkluisde riviertje de Njeglinnaja. Het Kremlin werd in 1147 door Joeri Dolgoroeki (de Langarmige), vorst van Vladimir, gesticht. Oorspronkelijk was het fort omgeven door een houten palissade, maar in de 17de eeuw werd de huidige muur gebouwd. Vele tsaren lieten er een belangrijk bouwwerk neerzetten; Chroesjtsjov was de laatste met zijn witmarmeren Congrespaleis. Het meest opvallend zijn natuurlijk de Oespenski Sobor (Maria-Hemelvaartkathedraal), de Blagovjestsjenkij Sobor (Verkondigingdkathedraal) en de Aartsengelkathedraal met als letterlijk hoogtepunt de klokkentoren Iwan Velikij (Grote Jan). Na de lunch kan de beroemde Tretjakov Galerij bezocht worden. De toegangsprijs is tegenwoordig wel 20 US$!In één middag kan slechts een deel van de enorme collectie bekeken worden. Enkele van de beroemde ikonen verdienen in elk geval onze aandacht. Maar als U iets meer wil weten van de kunstrichtingen van de 19de eeuwals ¨De Blauwe Roos¨, ¨Ezelstaart¨ of ¨Ruitenboer¨, dan kan dat ook. (N.B. de Tretjakov Galerij heeft de modernen ondergebracht in een apart gebouw. Beide collecties op één dagdeel bezoeken is vrijwel onmogelijk).
Vertrek naar Sergiev Posad per bus. Aldaar is er een rondleiding door het kloostercomplex mogelijk. Er kan een avonddienst in één van de kerken worden bijgewoond. De plaats is genoemd naar de monnik die het Drie-eenheidsklooster stichtte. Deze eminente geestelijke en politieke leidsman van het rijk Roes van de 14de eeuw werd in Rostov Velikjij geboren als kind van de rijke bojarenfamilie Varfolomej. Toen zijn ouders tot armoede vervielen verhuisden zij naar Radonezj in de buurt van Moskou. In 1337 legden Sergej en zijn broer Stefan een gelofte af en vestigden een kluizenaarsverblijf met een kleine kerk bij Radonezj, gewijd aan de Drie-eenheid. Stefan verliet zijn broer spoedig omdat hij niet opgewasen was tegen het harde kluizenaarsbestaan in de wildernis. Maar Sergej vond andere monniken die hem bijstonden. Dit leidde uiteindelijk tot de stichting van het huidige Sergej-Drie-eenheidsklooster. Sergej steunde de grootvorst in zijn strijd tegen de Tataren en zijn streven naar eenheid van het Russische rijk onder leiding van Moskou. Het was Sergej die, voordat de beslissende Slag van Koelikovo (1380) begon, Vorst Dmitri en zijn oorlog zegende. Sergej leidde ook een hervorming in het Russische kloosterwezen. Na zijn door werd hij heilig verklaard.
Het Drie-eenheidsklooster van de Heilige Sergius is één van de grootste kloosters van de Russische Orthodoxe Kerk, gesticht in de 14de eeuw door de Heilige Sergius van Radonezj. Het ligt ongeveer 70 km ten NO van Moskou. Het speelde een belangrijke rol in de Russische geschiedenis, was zeer rijk aan landgoederen en bezat destijds vele duizenden lijfeigenen. Het weerstond een beleg van meer dan een jaar gedurende de Poolse invasie in de vroege 17de eeuw. Het klooster is ommuurd , een aantal torens (16de en 17de eeuw) rijzen daarboven uit. In de Drie-eenheidskathedraal (1422-23) bevindt zich het graf van de H. Sergius. Verder is er o.a. nog de Verkondigingskathedraal (1559-85) en het Tsarenpaleis (1559-85). Er is ook een Orthodoxe hogeschool en seminarie. Tussen 1944 en 1989 diende het klooster ook als residentie van de patriarch van de Russische Orthodoxe Kerk. De heilige bron in het kloosterhof heeft nog steeds een grote aantrekkingskracht op de pelgrims.
Pereslavl (67 km verderop gelegen),
is fraai gelegen tussen de omringende heuvels aan de zuidoever van het
Plesjtsjejevmeer. De oorsprong was een fort, dat aangelegd werd door Joeri
Dolgoroeki. In Pereslavl liggen de kloosters dicht bij de stad maar ze
zijn nooit ermee verenigd. Ze nemen echter evenals de twaalfdeëeuwse
kathedraal van de Verheerlijking van de Verlosser een duidelijke plaats
in het stadslandschap in. Ze verheffen de stad, die verder uit gebouwen
van de laatste twee eeuwen bestaat, boven de provinciale status.
In Rostov Velikij (66 km) aan het
Neromeer is het fraaie ommuurde Kremlin met zijn paleizen, kerken, klokkentorens
en kloosters en het daar gevestigde ikonenmuseum een must. Bijna
nergens vindt men een zó Russische sfeer als hier.
Na nog een busrit van 133 km kan in Jaroslavl overnacht worden.
Jaroslavl is een provinciestad aan de Wolga. Het was in de vroege Middeleeuwen een onafhankelijk vorstendom. Uit deze periode stamt de kerk van de Verheerlijking van onze Verlosser (1505-1516) in het gelijknamige klooster, gelegen aan de oevers van het riviertje Kotorisi, dat op wonderbaarlijke wijze de Mongoolse plunderingen van de 13de eeuw overleefd heeft. Door zijn ligging op het kruispunt van de weg Moskou - Archangelsk en de handelsweg langs de Wolga werd Jaroslavl, sinds het eind van de 15-de eeuw onder Moskou vallend, vooral in de 17de eeuw één van de grootste en rijkste steden van Rusland. Onder de patronage van rijke kooplieden werd het ook een rijk cultureel centrum. Zo werd het voornaamste bouwwerk, de kerk van Elias de Profeet (1647-1650), gebouwd in opdracht van de beroemde bonthandelaren, Aniky en Nifanty Skripkin. (De nog indrukwekkender Maria-Hemelvaartkerk werd in 1930 door de communisten afgebroken). De voorspoed van de stad weerspiegelt zich in het stadspanorama, dat gedomineerd wordt door vijfkoepelige kerken. De kerken uit deze periode stonden qua architectuur en versiering sterk onder de invloed van de Italiaanse architecten die in Moskou actief waren. De fraai versierde gevels en interieurs met uitvoerige fresco=s, muurschilderingen en weelderige iconostasen werden eveneens vervaardigd door Moskouse meesters, o.a. uit de school van Meester Dionysius.
Aan het eind van de middag kan nog de rit naar Kostroma (76 km) plaats vinden, waar gedineerd en overnacht kan worden.
Kostroma werd in 1152 gesticht, waarschijnlijk door Joeri Dolgoroeki. In de 13de eeuw werd het een onafhankelijk vorstendom, geteisterd door de Tataren en herbouwd. Het onderging het lot van al deze kleine rijkjes in Midden-Rusland en werd in 1329 deel van het Moskovische Rijk. (Moskovië werd in die tijd geregeerd door Iwan Kalita, die de bijnaam ¨de Geldzak¨ kreeg vanwege zijn ambt van tribuutgaarder voor de Tataren; er bleef veel aan de strijkstok hangen.) Kostroma is ook één van de meest aantrekkelijke voorbeelden van het Russische classicisme. Maar historisch het meest van belang zijn het Ipatievkooster en de Wederopstandingskerk aan de Debra. (De Oespenskij Sobor en de kerken van de oude stad zijn in de jaren dertig op barbaarse wijze vernietigd.). Helaas is het stadsgezicht voor een deel verknoeid door onverantwoorde bouwactiviteiten ten behoeve van woningbouw en industrie.
In het Ipatievklooster, dat volgens
een legende in 1332 gesticht werd door een Tataarse hoofdman die hier een
visioen van de Heilige Maagd kreeg, verdienen de Drie-eenheidskerk en het
paleis van de Romanovs aandacht. De kerk heeft schittrende fresco´s
die in 1685 geschilderd zijn door meesters uit de artel (werkplaats) van
Goeri Nikitin en Sila Savin. Ook de ikonostase van 1758 met vergulde, uit
hout gesneden, zuilen is overweldigend.
In het openluchtmuseum zijn houten
kerken, klokkentorens, molens, huizen, boerenhutten uit verschillende delen
van Midden-Rusland te zien. De rijk versierde hutten willen een beeld geven
van het traditionele plattelandsleven; het armoedige leven van de lijfeigenen,
gekluisterd aan het landgoed van hun heer, kan men zich echter moeilijk
meer voorstellen.
Op weg naar Soezdal kan Pljos (64
km) bezocht worden, een dorp waar lakdozen gemaakt worden. Aan Pljos is
de Sovjettijd een beetje voorbij gegaan: houten huizen en bomen langs de
straten, die afdalen naar de Wolga, bepalen de atmosfeer. In de 19de
eeuw zochten schilders hier inspiratie, waaronder de beroemde landschapschilder
Isaak Levitan. Een soort Bergen of Laren dus.Een klein museum herinnert aan deze periode.
Diner en overnachting zijn in Soezdal (149 km) (Rusland is groot!)
Soezdal is een stad maar men waant
zich er bijna op het platteland. Dat gevoel vindt zijn oorsprong in de
grote groenoppervlakken tussen de bebouwing. De stad heeft daarmee een
zeer typisch kenmerk van de middeleeuwse Russische stad weten te handhaven.
In Soezdal is de rol van de kloosters uitzonderlijk belangrijk. De stad
kon na de bloei in de 12de en 13de eeuw en na de
onderwerping aan Moskou in de 15de eeuw het onderhoud van de
dertiendeëeuwse stenen kathedraal niet meer betalen. Ook de Tussenkomstkerk,
de kerk van de Heilige Verlosser van Yefim en het Rizopolozjenskij klooster
vervielen. De kathedraal van de Geboorte van de Maagd en het nabij gelegen
bisschopspaleis werden herbouwd. De ontwikkeling van de posad (voorstad)
in de 17de en 18de eeuw
met zijn vele kerken leidde tot integratie van stad en kloosters tot één
geheel. Maar de 16de-eeuwse gebouwen blijven de mooiste van het stedelijk
panorama. In Soezdal zijn een aantal zeer fraaie voorbeelden van hoge tentdaken
te zien, zoals die in de 16de en 17de eeuw tot ontwikkeling
kwamen.
Diner en overnachting zijn in Soezdal
Na een korte rit (30 km) wordt in Vladimir het Historisch Museum bezocht alsook de Maria-Hemelvaartkathedraal.
Vladimir werd 1108 gesticht door Vladimir Monomach, groothertog van Kiev. Zoals bij alle steden in Rusland begon de stichting met de bouw van een fort. Na Vladimir regeerden Joeri Dolgoroeki en Andrej Bogoljoebskij. Andrej Bogoljoebskij (1111-1174) is de belangrijkste historische figuur van Vladimir. Hij was een zoon van Joeri Dolgoroeki (Joeri de Langarmige, de stichter van Moskou, die historisch dus ook zeer van belang was) en werd in 1157 vorst van Vladimir. In 1169 veroverde en verwoeste hij Kiev en nam daarna de titel van groothertog aan. Zijn bojaren (edelen), verontwaardigd door zijn strengheid en autocratische regeerwijze, zworen tegen hem samen en vermoordden hem in zijn residentie in Bogoljoebovo.
De stad heeft een driehoekige vorm door zijn ligging aan der samenkomst van Kljazma en Nerl; aan de landzijde is de stad beschermd door het riviertje Lybed.
Vladimir onderscheidt zich van de andere oudere steden door zijn overdadige koninklijke kunst, edel van vorm en zelfverzekerd, energiek en creatief van geest. Witte stenen kerken verrijzen als een soort magische visioen op de hoge oever van de Kljazma, waar Vorst Vladimir Monomach (1113-1125) een stad wilde bouwen, die in alle opzichten op Kiev zou lijken. Zelfs geografische namen werden uit het Kievse overgenomen, zoals de naam van het riviertje Lybed.
Vladimir ontleend zijn unieke plaats onder de steden vooral door de Oespenskij Sobor (Maria-Hemelvaartkathedraal), waarin tot 1432 de tot groothertog verkozen Russische vorst werd gekroond. Een speciale glorie verlenen de muurschilderingen van Andrej Roebljov (1408), de enige die bewijsbaar van hem zijn. De kerk stond model voor dezelfde kerk in Moskou en werd daarna ook elders als canoniek standaardmodel aangehouden.
Bij de koninklijke residentie, Bogoljoebovo, aan de samenkomst van de Nerl en de Kljazma, werd in 1165 de kathedraal van O.L.V. van Tussenkomst gebouwd. (De verering van Maria als richtsnoer voor de benoeming van de kerken is dan nieuw en typisch voor Vladimir; in Kiev, Novgorod en Pskov waren de kerken gewijd aan Sophia en de Drie-Eenheid).
Door de invallen van de Mongolen in de 13de en 14de eeuw stagneerde na deze eerste bloeiperiode de ontwikkeling van de stad. Daarna werd er tot de 18de de oude vernielde of verwaarloosde kerken herbouwd en nieuwe bijgebouwd, nu sterk beïnvloed door wat er intussen in Moskou op architectonisch gebied was gebeurd.
In de 18de en 19de eeuw volgden barokke kerken en neoklassieke kerken en overheidsgebouwen. De Oespenskij Sobor kreeg in 1810 een klokketoren met neogotische en pseudo-middeleeuwse elementen. Daarna werd er tussen beide in de St. Joriskapel in Russische stijl gebouwd.
Het oude stadsgebied was daarmee wel volgebouwd; nieuwere ontwikkelingen vonden aan de buitenkant plaats. De historische stad is daardoor goed geconserveerd gebleven.
Aan het eind van de middag vertrek naar Moskou (175 km).
Indien met de KLM gevlogen wordt, kan ´s ochtends nog een museumbezoek plaats vinden. Een goede suggestie is hetzij het Poesjkinmuseum voor West-Europese kunst of de vroegere woning van de schrijver Tolstoj.
Wilt U meer weten over deze reis, e-mail dan naar J.de Vries
